Chyba większość z nas nie lubi wystąpień publicznych. Są stresujące i niemal każdy, kto je wygłasza, niepokoi się tym, jakie wrażenie zrobił na innych. Czy ktoś zauważył, że się pomylił? Czy ktoś przysnął w trakcie? Taki stres mieści się oczywiście w granicach normy, ale co zrobić, gdy lęk przed oceną towarzyszy nam nieustannie i uniemożliwia wchodzenie w normalne relacje społeczne?
Co ludzie powiedzą, czyli lęk przed oceną
Wyjaśnijmy najpierw samo pojęcie. Mówimy o sytuacji, kiedy mimo braku źródła stresu czy okoliczności, w których normalnie podlegamy ocenie (jak wystąpienie, rozmowa kwalifikacyjna czy egzamin ustny), dalej odczuwamy paraliżujący lęk przed oceną.
Oznacza to, że każda interakcja z drugim człowiekiem powoduje, że wydaje nam się, że ktoś nas bez przerwy ocenia, patrzy na nas krytycznie i odbiera negatywnie. Mamy wrażenie, że przypisuje się nam wady, których nawet nie mamy, osądza za każde słowo i każdy gest, a na koniec wyciąga wniosek, że nie warto się z nami zadawać.
Przyczyny lęku przed oceną
Lęk przed oceną jest w zasadzie utożsamiany z fobią społeczną. Takie, a nie inne postrzeganie otoczenia mogło się w nas wykształcić w dzieciństwie. To błędne koło, w którym boimy się wchodzić z innymi w relacje, bo każda interakcja to ocena nas. A ponieważ zakładamy ocenę negatywną, tym bardziej boimy się nawiązywać znajomości.
Mogliśmy np. mieć bardzo krytycznych rodziców, którzy nam wszystko wytykali. Albo szkołę, która wywierała dużą presję na uczniach. Poza tym możemy cierpieć na zaburzenia osobowości, które łączą się z lękiem przed oceną. Sytuacji nie poprawia to, że niekiedy sami jesteśmy bardzo krytyczni.
Jak sobie radzić z lękiem przed oceną?
Jeśli zdajesz sobie sprawę z tego, że lęk przed oceną utrudnia Ci funkcjonowanie, to jesteś na dobrej drodze do rozwiązania problemu. Na pewno warto spotkać się ze specjalistą i spróbować terapii poznawczo-behawioralnej.
Poza tym spróbuj sobie i innym przyznać prawo do błędu. Zastanów się, dlaczego inni mają Cię oceniać surowiej niż Ty ich. Nie izoluj się i próbuj poszerzać swoją strefę komfortu. Znajdź też sposób na rozładowanie lęku, np. poprzez sport lub techniki relaksacyjne.