Pewne modele zachowań, sposoby, w jakie radzimy sobie w życiu dorosłym, kształtujemy w dzieciństwie, a mają w tym udział nasi rodzice i rówieśnicy. Nie zawsze jednak te modele są pozytywne i wynikają z pozytywnych doświadczeń. Schematy w psychologii, bo o nich mowa, potrafią zapędzić nas w pułapkę, w której nieświadomie tkwimy jako osoby dorosłe. Jak się z niej uwolnić?
Czym są schematy w psychologii?
Schematy w psychologii zostały wyodrębnione przez Jeffreya Younga i jego zespół. Mówiąc w skrócie, są to pewne zachowania, które wynikają z tego, że w dzieciństwie jakaś nasza potrzeba nie została zaspokojona. To mogła być potrzeba bezpieczeństwa i akceptacji, wolności wyrażania siebie i swoich emocji, świadomości granic itp.
W efekcie uczymy się schematów, które są negatywne i później odbijają się na naszym życiu dorosłym. Na przykład możemy nie mieć zaufania do innych i obawiać się krzywdy, ponieważ w naszym domu była przemoc.
Schematy w codziennym życiu
Na co dzień możemy mieć poczucie, że coś w naszym życiu nie gra, ale nie umiemy tego nazwać. Nie widzimy bezpośredniej przyczyny. Możemy też dostrzegać, że powtarzamy te same błędy czy że nasze relacje partnerskie ciągle nie wychodzą. To właśnie przejawy schematów.
Więcej przykładów? Boimy się odrzucenia i opuszczenia, mamy poczucie deficytu uczuć, czujemy się niekompetentni, niesamodzielni bądź wstydzimy się swoich wad. Obawiamy się o swoje życie, chcemy uniknąć za wszelką cenę porażki, krytykujemy siebie, szukamy uznania wśród innych. Możemy też przejawiać zbyt roszczeniową postawę lub nie mieć zdolności samokontroli – jeśli rodzice nie stawiali nam granic i traktowali w sposób uprzywilejowany.
Jak wydostać się z pułapki schematów?
Żeby walczyć ze schematem, trzeba go najpierw rozpoznać. Przyda się do tego na pewno rozpiska przygotowana przez Younga. Spróbuj rozpoznać jakąś powtarzalność w sytuacjach, w których czujesz się źle. To może być np. historia Twoich związków i okoliczności rozstań albo relacji w pracy.
Samo rozpoznanie jednak nie wystarczy i często potrzebna jest pomoc terapeuty, zwłaszcza gdy schemat jest głęboko zakorzeniony i wynika z bardzo negatywnych doświadczeń. W tym celu powstała terapia schematów, która skupia się właśnie na rozwiązywaniu problemów przez pryzmat tej teorii.