Nie zawsze umiemy sobie poradzić z trudnymi sytuacjami w życiu, jakie nas napotykają. Dotyczy to wszystkich. Nasza psychika znalazła na to metodę i są nią mechanizmy obronne. Ich zadaniem jest ochrona nas, ale z drugiej strony nie pozwalają one niekiedy skonfrontować się od razu z problemem, który prędzej czy później wraca.
Czym są mechanizmy obronne?
Mechanizmy obronne po raz pierwszy zauważył ojciec psychoanalizy, czyli Zygmunt Freud. W skrócie są to różnego rodzaju psychiczne strategie, które ludzie stosują nieświadomie lub świadomie, aby radzić sobie z emocjonalnym stresem, niepokojem, konfliktami wewnętrznymi lub trudnymi sytuacjami życiowymi.
Te mechanizmy mogą pomóc osobie zmniejszyć lęk, obronić się przed nieprzyjemnymi myślami lub uczuciami, lub dostosować się do sytuacji, które wydają się trudne do zaakceptowania. Mechanizmy obronne mogą być przydatne w krótkim okresie, ale mogą także prowadzić do problemów, jeśli są nadużywane lub używane w sposób niezdrowy.
Rodzaje mechanizmów obronnych
Psychologicznych mechanizmów obronnych jest bardzo wiele, ale żeby lepiej naświetlić zjawisko, przedstawimy tutaj chociaż kilka najważniejszych:
1. Wyparcie – celowe zapominanie, wymazywanie z pamięci trudnej sytuacji.
2. Projekcja – przypisywanie swojego negatywnego uczucia, myśli lub cechy innym osobom, zamiast je zaakceptować jako własne.
3. Sublimacja – przekształcanie negatywnych emocji w pozytywne działania.
4. Kompensacja – rekompensowanie swoich słabości lub braków w jednym obszarze życia poprzez osiąganie sukcesów w innym obszarze.
5. Zaprzeczanie – ignorowanie lub odmawianie przyjęcia prawdy, powagi danej sytuacji lub danej myśli.
6. Izolacja – oddzielanie emocji od myśli i zachowań w celu zminimalizowania niepokoju i stresu, udawanie zobojętnienia.
7. Racjonalizacja – wyjaśnianie swojego zachowania lub decyzji w sposób, który minimalizuje lub ukrywa prawdziwe przyczyny.
8. Przemieszczanie – przesuwanie swoich uczuć lub myśli z jednej sytuacji na inną, a także z jednej osoby na inną.
Dlaczego musimy się bronić?
Rola mechanizmów obronnych w ogólnym sensie jest dobra. W końcu pomagają nam one radzić sobie w trudnych sytuacjach. Bezpośrednia konfrontacja z bardzo stresującym czy traumatycznym wydarzeniem nie jest łatwa, więc nic dziwnego, że szukamy do tego bezpieczniejszych warunków.
Z jednej strony chcemy chronić siebie przed bólem, ale z drugiej – lepiej poradzić sobie w relacjach z innymi. Stąd mechanizmy obronne mogą być spowodowane lękiem przed odrzuceniem czy chęcią uniknięcia konfliktu. Przykładowo, jeśli zdenerwuje nas szef w pracy, wolimy zastosować mechanizm obronny, np. wyżyć się na kimś innym, kto nie wyrzuci nas z tego powodu z pracy.
Jednocześnie mechanizmy obronne potrafią być nabyte poprzez obserwacje innych, przede wszystkim członków rodziny. Wówczas mogą przerodzić się w szkodliwe nawyki, które nie pozwalają nam na bieżąco rozwiązywać problemów.